Ile „żyje” plomba
Najprostsza odpowiedź na to pytanie jest jedna: to zależy. I to nie tylko od samego rodzaju plomby, ale także od indywidualnych cech zębów danego Pacjenta, jak również miejsca, w którym znajduje się wypełnienie stomatologiczne. Plombom przyglądaliśmy się na naszym blogu wielokrotnie, ale dzisiaj zbierzemy wszystkie informacje na ich temat, próbując odpowiedzieć na postawione w tytule pytanie.
Rodzaje plomb i ich żywotność
Na rynku stomatologicznym dostępnych jest kilka podstawowych typów plomb, a każdy z nich charakteryzuje się inną trwałością. Wybór materiału do wypełnienia uzależniony jest od wielu czynników, w tym od lokalizacji ubytku, sił żucia działających na dany ząb oraz indywidualnych potrzeb Pacjenta.
Jednym z najczęściej stosowanych materiałów są plomby kompozytowe. Wykonane z żywic syntetycznych wzmacnianych drobnymi cząstkami ceramicznymi lub szklanymi, cieszą się dużą popularnością ze względu na swoje właściwości estetyczne. Dzięki temu, że mogą być idealnie dopasowane kolorystycznie do naturalnego koloru zęba, są niemal niewidoczne. Ich żywotność w praktyce waha się od 5 do 10 lat, choć przy odpowiedniej higienie i regularnych kontrolach stomatologicznych mogą służyć nawet dłużej.
Drugim rodzajem są plomby amalgamatowe, które choć coraz rzadziej stosowane, nadal mają swoich zwolenników. Ich główną zaletą jest wyjątkowa trwałość – potrafią wytrzymać nawet 10–15 lat, a czasem i dłużej. Wykonane z mieszaniny rtęci oraz metali takich jak srebro, cynk czy miedź, są jednak mniej estetyczne i budzą kontrowersje ze względu na zawartość rtęci. Ich użycie jest dziś ograniczane, zwłaszcza u dzieci i kobiet w ciąży.
W stomatologii stosuje się również wypełnienia szklano-jonomerowe. Są one mniej odporne mechanicznie, ale wykazują działanie przeciwpróchnicze dzięki uwalnianiu fluoru. Znajdują zastosowanie głównie w zębach mlecznych, a ich trwałość oscyluje wokół 3–5 lat.
Techniki wypełniania ubytków a trwałość plomb
Nie tylko rodzaj materiału wpływa na długość życia plomby. Ogromne znaczenie ma także technika jej zakładania. Współczesna stomatologia korzysta z wielu zaawansowanych metod, które znacząco zwiększają trwałość wypełnień. Kluczową rolę odgrywa odpowiednie przygotowanie ubytku – dokładne oczyszczenie zęba z próchnicy i osuszenie pola zabiegowego. Następnie stosuje się systemy wiążące, które umożliwiają silne przyleganie materiału do struktury zęba.
W przypadku wypełnień kompozytowych ważne jest nakładanie materiału warstwowo i każdorazowe utwardzanie światłem polimeryzacyjnym. To minimalizuje ryzyko skurczu materiału i powstawania mikroszczelin, które mogą prowadzić do wtórnej próchnicy. Z kolei przy plombach amalgamatowych istotne jest ich odpowiednie kondensowanie w ubytku, co zapewnia szczelność i trwałość.
Nowoczesne techniki, takie jak mikroskopowa stomatologia zachowawcza czy użycie koferdamu (czyli specjalnej osłony chroniącej ząb przed wilgocią), również mają wpływ na zwiększenie żywotności plomb.
Charakterystyka zębów a trwałość wypełnień
Nie wszystkie zęby są jednakowo podatne na utratę wypełnień. Zęby trzonowe i przedtrzonowe, które odpowiadają za żucie i rozdrabnianie pokarmu, poddawane są największym obciążeniom mechanicznym. Plomby w tych zębach częściej ulegają zużyciu, pękaniu lub wypadaniu niż te w siekaczach i kłach, gdzie siły żucia są mniejsze.
Kształt ubytku również ma znaczenie – im bardziej złożona geometria wypełnienia, tym większe ryzyko, że w którymś miejscu materiał nie będzie dostatecznie szczelny. Duże ubytki, obejmujące kilka ścian zęba, są trudniejsze do odbudowy i często wymagają zastosowania dodatkowego wzmocnienia, np. wkładów koronowych.
Zęby o zdrowej strukturze, nieprzeciążone, z dobrze zachowanymi ścianami bocznymi, dają największą szansę na długowieczność plomby. Natomiast zęby martwe, po leczeniu kanałowym, są bardziej kruche i podatne na pęknięcia. W takich przypadkach stosuje się często wzmocnienia włóknem szklanym lub nakłady protetyczne (tzw. onlaye i inlaye), które lepiej rozkładają siły żucia.
Najczęstsze przyczyny wypadania plomb
Wypadanie plomb nie jest rzadkością, chociaż niektórzy Pacjenci borykają się z tym problemem znacznie częściej, niż wskazuje na to statystyka. Zużycie materiału na skutek wieloletniego narażenia na siły żucia, zmiany temperatury oraz kontakt z kwasami zawartymi w pożywieniu to najczęstszy powód utraty wypełnienia. Materiał plomby może z czasem kruszyć się lub ścierać, co prowadzi do jej poluzowania.
Często przyczyną jest również niedostateczna higiena jamy ustnej. Gromadzenie się płytki nazębnej i bakterii wokół plomby może prowadzić do próchnicy wtórnej, która osłabia wiązanie wypełnienia z zębem i sprawia, że plomba się odkleja. Ubytki próchnicowe powstające pod plombą są szczególnie niebezpieczne, ponieważ mogą długo pozostawać niezauważone.
Innym czynnikiem jest zgrzytanie zębami (bruksizm), które generuje nadmierne siły niszczące strukturę zęba i plombę. Podobnie działają nagłe urazy mechaniczne, takie jak gryzienie twardych przedmiotów – np. pestek, lodu czy twardych cukierków. Również wady zgryzu, które powodują nierównomierne obciążenia, mogą przyczyniać się do szybszego niszczenia plomb.
Nie bez znaczenia pozostaje jakość wykonania plomby. Błędy techniczne, jak niedostateczne utwardzenie materiału, niewłaściwe dopasowanie do kształtu zgryzu czy brak izolacji od wilgoci w trakcie zakładania, mogą znacząco skrócić żywotność nawet najlepszego materiału.
Jak zadbać o długowieczność plomby?
Aby maksymalnie wydłużyć czas funkcjonowania wypełnienia, niezbędne jest przestrzeganie zasad codziennej higieny jamy ustnej. Regularne szczotkowanie zębów, nitkowanie przestrzeni międzyzębowych oraz stosowanie płukanek przeciwbakteryjnych ograniczają rozwój próchnicy wtórnej. Równie ważne są regularne wizyty kontrolne u stomatologa – pozwalają na wczesne wykrycie problemów z plombą zanim dojdzie do jej wypadnięcia.
Zaleca się również unikanie nadmiernego obciążania zębów plombowanych – dotyczy to zwłaszcza osób zmagających się ze zgrzytaniem zębów (warto rozważyć nakładanie na noc tzw. szyny relaksacyjnej). W niektórych przypadkach warto także zainwestować w droższe, ale trwalsze rozwiązania, które zapewniają większą odporność na pękanie i ścieranie.